Η καμπάνα του Πόντου κτυπά στο Βέρμιο

(Ομιλία του καθηγητή-συγγραφέα Κώστα Νίγδελη στην παρουσίαση του βιβλίου της Παρθένας Τσοκτουρίδου «Η καμπάνα του Πόντου χτυπάει στο Βέρμιο» στην Αίθουσα Κρητών Θεσ/νίκης την Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2013)

Και πρώτα - πρώτα ποια είναι η καμπάνα του Πόντου;. Και είναι η μοναδική άραγε, γιατί κάπως έτσι μας τα λέει ο τίτλος του πονήματος; . Και άντε να το δεχτούμε αυτό αλλά γιατί ρε αδελφέ μόνο στο Βέρμιο.

Ιδού λοιπόν η απορία μας! Και για του λόγου το αληθές ο επιμελητής του πονήματος, που μάλλον είναι η αφεντιά της, μας προδιαθέτει, για το τι θα επακολουθήσει στις μετέπειτα, εσωτερικές, σελίδες, με μια γνωστή φωτογραφία  από τις πορείες του θανάτου τοποθετώντας στο πάνω μέρος  μια μεγάλη καμπάνα. ίσως γιατί έτσι ταίριαζε. αλλά.

Θα μου επιτρέψετε, φίλες και φίλοι, βλέπετε σήμερα αρχίζω λίγο παράξενα μπαίνοντας απευθείας στο ψητό, κατά το κοινώς λεγόμενο, να σταθώ εδώ ακριβώς, στο τίτλο. που ναι μεν είναι παράξενος αλλά κατά την προσωπική μου άποψη τα μάλα αποκαλυπτικός.

Η καμπάνα λοιπόν.

Μια ανθρώπινη κατασκευή που σημαίνει ΕΠΑΓΡΥΠΝΗΣΗ. δηλαδή συνεχώς μας κρατά σε εγρήγορση στο άκουσμά της. ΑΦΥΠΝΙΣΗ. μας ξυπνά, μας ενεργοποιεί. διαδίδει και διασώζει με το άκουσμά της.

Αλλά ακούω τον Θόδωρο να μου λέει, καλά όλα αυτά Κώστα μου, αλλά από τι και σε τι.

Από όλα αυτά φίλε μου καλέ, που δυστυχώς τώρα τελευταία λησμονούμε. διώχνουμε από τις μνήμες.. Μας επαναφέρουν (ει) τις διώξεις, τις ταλαιπωρίες, τη λευκή σφαγή όπως ορθά επισημαίνει η συγγραφέας.

Και εδώ οφείλω, έτσι πρέπει, να ομολογήσουμε και μόνο με το διάβασμα του τίτλου και την σχετική φωτογραφία του εξωφύλλου, ένα ΜΠΡΑΒΟ στην συντάξασσα το πόνημα και την ικανότητά της να μας μυήσει σιγά, μα προοδευτικά και σταθερά, στις δικές της ατραπούς από την αρχή. και θα έλεγα επιπρόσθετα αριστουργηματικά.

Τώρα και προτού προχωρήσω στις δικές μου αποκαλύψεις, ευχαριστώ θερμώς τόσο τον φίλο Θεόδωρο Σάντα, όσο και την κυρία Παρθένα Τσοκτουρίδου, για την ευκαιρία που μου έδωσαν να διαβάσω ένα όμορφο βιβλίο. αλλά κυρίως να το μελετήσω. να παίξω αν θέλετε με τις σελίδες του, να ονειρευτώ με τις δράσεις του.  

Αρχίζω. ανάποδα. και ολίγον φιλολογικά που λένε.  Βλέπετε είμαι εις εκ των πρωταγωνιστών της βραδιάς και κατά συνέπεια σε με η τιμή και η προσπάθεια να αναδείξω την δουλειά της κυρίας.

Παρατήρηση Α

ΓΛΩΣΣΑ.: ζωντανή. ακριβής. πλούσια. και λυρική..

 Σαν τα γάργαρα νερά ενός μικρού ποταμού. Τη βλέπεις να τσουλά, συγγνώμη για το αδόκιμο της λέξεως, μα είναι ειλικρινά μια γλώσσα που κελαηδά στα αυτιά σου, για εκεί και τότε και ίσως, ίσως, μερικές φορές για το σήμερα.

ΥΦΟΣ: μα ρέον. περιγραφικό. ζωντανό..

Διότι απλούστατα η κυρία μας χρησιμοποιεί κατά κόρον  εικόνες κυρίως οπτικές- ακουστικές. προσέξτε το σας παρακαλώ, δηλαδή μια τεχνική  με ότι μπορούμε να «δούμε» με τη φαντασία. αλλά και ακουστικές. ότι μπορούμε να «ακούσουμε».

Α, ναι και κάτι ακόμα που με εξέπληξε θετικά είναι αλήθεια μιας και είχα καιρό να διαβάσω τέτοια κείμενα. Βεβαίως δεν το ξέρω αν το έπραξε συνειδητά ή αν της βγήκε αλλά σε κάθε περίπτωση μπράβο και πάλι μπράβο διότι στήνει τα κείμενα  αριστοτεχνικά και χρειάζεται ή μάλλον πρέπει να κατέχεις καλά τη γλώσσα για να μπορέσεις να πετύχεις με τούτη τη μέθοδο.   ΟΜΙΛΩ φίλες και φίλοι για τη μέθοδο  του εγκιβωτισμού δηλαδή τη μια ιστορία μέσα στην άλλη. όπως στις 16, 23, 40-41 κ.α. δηλαδή κάτι το συνηθισμένο για δαύτηνε.

Και κάτι ακόμα που θα ήθελα να μας το πει η ίδια, μόλις τελειώσει η αφεντιά μου.  Κάπου στο τέλος βλέπω, όχι ενορατικά φυσικά, και κάποια ΚΡΥΠΤΟΠΡΟΣΩΠΙΑ. της Μαρίας δηλαδή. που τη βάζει για να μην φανερωθεί η ίδια.

Και φυσικά. ένα κείμενο δοσμένο με ψυχή. που περιγράφει συχνά -πυκνά τοπία, ανθρώπους και κτήρια. με πάρα πολλούς ήρωες που τους ζωντανεύει, τους χαρακτηρίζει αλλά και τους ηθογραφεί.

Και κάτι ακόμα, πολύ σημαντικό φίλες και φίλοι. από τη μελέτη των αράδων  προκύπτει πως σέβεται και αγαπά τη φύση.

Βεβαίως και το πλέον σημαντικό, σκοπός αν θέλετε της συγγραφής του πονήματος.  βλέπετε είναι φανερή η προσπάθεια από την αρχή μέχρι το τέλος,  είναι η αγωνία της αλλά και ο πόθος της να μεταδοθούν στη νέα γενιά η ιστορία και η λαϊκή παράδοση της δικής της ράτσας που είναι αυτή  των Ποντίων.  Και εδώ βλέπουμε τον πλούσιο κόσμο της να αναδύεται μέσα από τα κείμενά της.  τους ζωντανούς διαλόγους,  όχι φυσικά στο ποντιακό ιδίωμα. έξυπνο τέχνασμα, μιας και απευθύνεται σε όλη την νεολαία,  γιατί όπως πάντοτε φίλες και φίλοι διακηρύσσω και εγώ η «παράδοση είναι η άγνωστη χώρα από την οποία καταγόμαστε. Άρα ως άγνωστη χώρα την εξερευνούμε αλλά και ως χώρα καταγωγής την αγαπάμε».

Βλέπουμε δηλαδή την προσπάθειά της για φυλετική συνείδηση- συνέχεια που κατά την άποψή μας μπορεί να επιτυγχάνεται με την κατάλληλη αφήγηση και την τεχνική της μεταφοράς της δράσης από το παρόν στο παρελθόν (χρησιμοποιεί την αναδρομή) ή του τότε στο τώρα. (σελ 26, 40-41, 52, 57, 87 κ.α.)

Και τέλος. φυσικά όχι της σημερινής παρουσίας μου. δεν θα απαλλαγείτε εύκολα από την αφεντιά μου, με τη χρησιμοποίηση ιδιαιτέρων αφηγηματικών  τίτλων που σε κάθε περίπτωση  είναι δηλωτικοί του περιεχομένου. πχ Προλήψεις και δεισιδαιμονίες. ε;

Τώρα. ξέρεις Δημήτρη μου γιατί μου άρεσε το βιβλίο;

Λοιπόν. Ως γνωστόν. δεν είμαι ποιητής μα και ούτε και σοβαρός λογοτέχνης. Απλά το σύνολο σχεδόν των πονημάτων μου είναι ιστορία και . παράδοση.

Και είναι γεγονός πως όταν πρωτάκουσα τον τίτλο και την πρόταση είπα πως. πάλι θα μιλήσουμε για κάποιο καλό μυθιστόρημα ή απλά ένα λογοτέχνημα.

Αμ δε!

Όταν το πήρα στα χέρια μου και το ξεφύλλισα, νομίζω. θυμάμαι καλά τις στιγμές, ενθουσιάστηκα. Όταν δε το μελέτησα.. ε, τότε, ένιωσα κάποιο περίεργο σκίρτημα της καρδιάς.

Βλέπετε ο έρωτάς μου.. . για την παράδοση. εκείνη τη στιγμή ανέβασε την αδρεναλίνη μου  στα ουράνια.

Απέναντί μου λοιπόν είχα μια κυρία- ένα πόνημα που με τρόπο ευρηματικό μα συνάμα ποιητικό, μετέφερε στον αναγνώστη όλα αυτά που η αφεντιά μου τόσα χρόνια πασχίζει αλλά με ύψος . στεγνό.

Όλα αυτά δηλαδή που εγώ προσπαθώ να δώσω περιβάλλοντάς τα με μια κάποια αχλή  επιστημοσύνης, η κυρία μας από δω, τα  μεταφέρει απλά  στις αράδες του βιβλίου της πρωτίστως με πλούσια συναισθήματα. και όπως προείπα όλα δοσμένα με ψυχή.

Για όλα: Προλήψεις, δεισιδαιμονίες,  μάγισσες, βρικόλακες κλπ, κλπ, κλπ.

Επιτρέψτε λοιπόν  φίλες και φίλοι, μια περαιτέρω και ίσως πλέον αναλυτική ματιά, έτσι για να επιβεβαιωθεί του λόγου το αληθές της αφεντιάς μου. για τούτο το καλαίσθητο πόνημα το οποίο ανεπιφυλάκτως σας προτείνω να διαβάσετε. μιας και κατά την άποψη μου δικαιώνει πλήρως τουλάχιστον,  τον θάνατο μερικών αγιοκεριών του παγκόσμιου ναού της φύσης. ποιητικό ε, Δημήτρη, δηλαδή μερικών  δένδρων  για τη δημιουργία  του χαρτιού. 

Κεφάλαιον Πρώτον.

Προλήψεις και δεισιδαιμονίες.

Κατά την άποψη μας το πλέον λογοτεχνικό κείμενο του βιβλίου. δοσμένο με μια αίσθηση γαλήνης αλλά και προκαλώντας  το ενδιαφέρον του αναγνώστη. γεμάτο  λυρισμό και εικόνες από τη φύση ή καλύτερα, αν θέλετε,  εύστοχη απεικόνιση της φυσικής ομορφιάς. Για δέστε: «Τα άλογα πέρα στις κορυφές των πλαγιών, απορροφημένα από την στρατηγική τέχνη της φύσης να τα μεταναστεύει από το φως της μέρας στο ασημόφωτο της νύχτας, στέκονταν ολόρθα, στητά κι ακίνητα. Δίχως ούτε στιγμή να στρέφουν το κεφάλι τους, συλλάμβαναν τα' αυθεντικά μηνύματα της φύσης για το ταξίδι της ανάπαυσης από τις ημερήσιες δραστηριότητες. Τα γλυκόλαλα τραγούδια του ζωικού βασιλείου γύρω από τους ανθούς διακόπηκαν  από τις βαριές  περπατησιές των ζώων σβήνοντας κάθε ίχνος μουσικής σάλπιγγας στη φύση.».

Και φυσικά όχι μόνο αυτά.  Κάπου στις αράδες του βλέπουμε  το ιδεολογικό της υπόβαθρο .παραδοσιακή σπιτική ζωή. μας λέει.  κάνει αναφορές  στην ιστορική τους καταγωγή. προβαίνει σε χαρακτηρισμούς ανθρώπων. ντόμπροι- ειλικρινείς, με ασύγκριτοι λεπτότητα.  κάνει αναφορές στις δοξασίες.  τους βρικόλακες αλλά και για τις μάγισσες. για να επανέλθει στη ζοφερή πραγματικότητα:  τα φσάχα. τα εγγόνια. αντιμετωπίζουν μάλλον αδιάφορα  τους μύθους, ε και τι έγινε; Σε αντίθεση με τον γέροντα παππού που τους πιστεύει ως αληθινούς.

Κεφάλαιο Δεύτερο

Ένα ταξίδι στη Ρωσία και στον Πόντο.

Πολύ όμορφα δοσμένο αλλά εγώ θα επιμείνω σε αυτά που μου έκαναν εντύπωση περισσή.

Έτσι έχουμε λοιπόν την  ιστορία για παράδειγμα της Γκιουλ Παχάρ. που χρησιμοποίησε την τεχνική του εγκιβωτισμού.

Τον νόμο των τριών, δηλαδή κάτι που πρέπει να γίνεται τρεις φορές για να πιάσει καλά (σ. 17) .

Αλλά κυρίως την εξυπνάδα που συνήθως καλά χρησιμοποιούμενη οδηγεί σε κοινωνική άνοδο.  Δοσμένο αριστοτεχνικά με τη ιστορία  να θυμίζει κάποιο παραμύθι όπου η φτωχή και άσημη κοπέλα φτάνει στην κορυφή της κοινωνικής  ιεραρχίας χάρη στην εξυπνάδα και την ευγένεια. (σ17)

Και τέλος. ε, εδώ το θάμα. το μεγαλείο.. Η προσέγγιση του πανανθρώπινου μεγαλείου.

Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ως διαχωριστική γραμμή καταργείται διότι ο Θεός είναι ΕΝΑΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ και πως κάτω από τον έναστρο ουρανό, εγώ, εσύ, αυτός εκείνη παρακαλάμε τον ίδιο το θεό ίσως ίσως λίγο διαφορετικά.. Πως πάμε να τον συναντήσουμε από διαφορετικές ατραπούς. Εγώ από δω, εσύ από κει, αυτός από πέρα κλπ.

Αλλά, βρε,  Παρθένα μου και πόσο όμορφα κλείνεις το κεφάλαιο: ευφορία. ηρεμία.. Αγαλλίαση. ψυχική ανάταση..

Κεφάλαιον Τρίτον

Θυμοσοφικά

Και τι δε βλέπουμε. Παράδοση. . εγκιβωτισμένες παράλληλες θα έλεγα ιστορίες,  αναμνήσεις από την πατρίδα, συγκίνηση από τα μουσικά της ακούσματα. τα παρακάθια, δηλαδή την κοινωνική ζωή, και οι γνώσεις - πληροφορίες δοσμένες πανέξυπνα με σπιρτόζους διαλόγους..

-Τι εργόχειρο κάνεις; Ρώτησε η Ειρήνη

-Πλέκω ορτάρια

-Τι είν' αυτά; Ρώτησαν τα μικρά κορίτσια

-Κάλτσες. τις πλέκω με το μονοτσούπι (βελόνα)

 .εικόνες από τη  φύση με τελικό απαύγασμα την ΕΙΡΗΝΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ φύσης και ατόμου.

Κεφάλαιο Τέταρτον

Τα απομνημονεύματα του Κυρ Κώστα.

Σε τούτο το κεφάλαιο ο αναγνώστης μπορεί να περιηγηθεί σε ένα ποντιακό σπίτι.

Ναι ναι να μάθει τα πάντα. Από κατασκευή μέχρι εξοπλισμό τους..

 Έτσι απλά φίλοι μου  με ακρίβεια εξονυχιστική και με τρόπο που αποπνέει νοσταλγία. με το οξύ βλέμμα της κυρίας που φανερώνει την ικανότητα στην περιγραφή μαθαίνουμε για το κρενίν= βρύση, (κρήνη), το γκιούμι, το κουφάν= ξύλινο βαρελάκι, φαγίν= φαγητό, χαλκοτσούκ= χάλκινη αλυσίδα,  σοχωνόν= τζάκι. το ταντούρι.

Αλλά και να μάθει επίσης  πως τα σπίτια τους ήταν στεγασμένα με πέτρινες πλάκες. πως το μεσημβρινό του τμήμα ήταν σκαμμένο για το στάβλο κι από πάνω το ηλιακόν= δωμάτια. πως η στέγη ήταν ενισχυμένη με ίσα χοντρά δοκάρια οξιάς. η κεντρική είσοδος  είχε μια βαριά ξύλινη πόρτα που έμπαζε στο μεγάλο χολ κλπ

Αλλά και μια ακόμα σημαντική αλήθεια.

Πως πολλές φορές η κοινωνία μας - ο κόσμος- οι ηγεσίες μας δεν αποδέχονται τις ντόμπρες ή και έξυπνες απαντήσεις. και εξοβελίζουν τους ανθρώπους που έχουν αυτές τις ικανότητες.

Η απάντηση για παράδειγμα του δασκάλου στο ερώτημα του Τούρκου γιατί γυμνάζει τα ελληνόπαιδα στις κονταρομαχίες:

-Νομίζω πως δε κάνω κακό. αλλά μάλλον καλό. διευκολύνοντας τα να μην δυσκολευτούν τα παιδιά όταν θα τα γυμνάζει στο μέλλον η Τουρκική πατρίδα..

Για να αυτοεξοριστεί στην συνέχεια... μιας και γιατί από καιρό είχε μπει στο μάτι των απέναντι.  

Κεφάλαιο πέμπτο

Η Παναγία Σουμελά

Ε, πώς να το κάνουμε. έλληνες, καλοί χριστιανοί, αλλά η Παναγιά μας. μόνο Σουμελά.

Σε τούτο  το κεφάλαιο η συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία με εύσχημο τρόπο να μας πει πολλά και διάφορα, από την αρχή μάλιστα, με την εισαγωγή, με τέχνασμα,  της φωνής του ιερέα.

Για την ιστορία του μοναστηριού, την εξήγηση του ονόματος, με διάφορες λεπτομέρειες της ιστορίας της άγνωστες εν πολλοίς στο διάβα του χρόνου, με τους θρύλους και τις παραδόσεις γύρω από αυτή αλλά φυσικά και τη θαυματουργή εικόνα της.

Τελικό αποτέλεσμα:  η ανάδειξη του ως ενός ή καλύτερα του σπουδαιότερου για τη δική της ράτσα θρησκευτικού μνημείου, τότε, αλλά και σήμερα ως το κέντρο όλων των προσφύγων των προερχομένων από τα μέρη εκείνα.

Κεφάλαιο έκτο

Παρχάρια

Στο κεφάλαιο αυτό μέσω των πολλαπλών εικόνων που χρησιμοποιούνται διαπιστώνει ο αναγνώστης  πως με τρόπο συγκινητικό διατηρούνται μια σειρά εθίμων προερχομένων από εκεί και τότε: πλύσιμο  ρούχων -πιάτων με σταχτόνερο, αλάτι στα τηγάνια που κολλούσαν, το πλύσιμο του σώματος με αγνό σαπούνι παρασκευασμένο μόνο από λάδι. Πως η ζωή στη νέα πατρίδα συνεχίσθηκε  πάνω ακριβώς σε τούτες τις από το λυκαυγές του χρόνου συνήθειες . με τα γνωστά πανηγύρια επίσης : τις αναμνήσεις της χαράς, τη γιορτή της συνάντησης, την ψυχική ανάταση .

Κεφάλαιο έβδομο

Η αφήγηση του κυρ Νικόλα

Εγώ θα έλεγα η αφήγηση του κυρ Νίκου, του κυρ Γιάννη, του κυρ Κώστα. όλων αυτών των κύρηδων που κάποτε άφησαν τα πάτρια χώματα και μένα ντορβά στα χέρια πορεύτηκαν από τα μονοπάτια του θανάτου για να κατασταλάξουν, τότε, εδώ, στην μητέρα γη αν. αν και έφυγαν ως χριστιανοί γκιαούρηδες Έλληνες και τους δέχθηκαν ως τουρκόσπορους.

Βλέπουμε λοιπόν την παραδοσιακή οικογένεια και το από αιώνων υπαρκτό- το τονίζω υπαρκτό σεβασμό των μικρότερων προς τους γεροντότερους της ράτσας. τις αναμνήσεις  από τον αφανισμό των προσφυγικών μαζών, α, ρε, Ρεπούση,  πούσε κακομοίρα. ή αν ξέλετε καλύτερα συνοπτικά ίσως την ιστορία των προσφύγων  από τότε και σχεδόν έως τα σήμερα.

Κεφάλαιο όγδοο

Οι θύμησες της κυρά Σοφίας.

Όχι πως θα έμεναν οι γυναίκες παραπονούμενες.

Και πρόκειται φίλοι μου για μια κυρούλα όπως περιγράφεται «αρκετά κυρτή που καθισμένη  στην λαδί ξεθωριασμένη πολυθρόνα της, κρατώντας  τη φωτογραφία του παππού και τριγύρω της τα αγγόνια τους έλεγε αυτές τις πανάρχαιες ιστορίες. για κείνα τα μέρη τα ιερά, για το γένος των ποντίων που άντεξε μυριάδες χρόνια αδούλωτο.. Και για να τελειώσει μένα μήνυμα αληθινά και χωρίς περιττές πομφόλυγες συγκλονιστικό.

«Με αυτά, διηγείται η κυρούλα, κατάφερα  να αγγίξω τις μικρές ψυχές  με την τόσο συγκλονιστική ιστορία  του προπάππου, που ήρθε από το κοιμισμένο παρελθόν. τυλιγμένη και καλυμμένη από την ομορφιά της ψυχής  του. την οποία έπρεπε να ανακαλύψουν. Έτσι φαντάζομαι πως θα νιώσουν περήφανοι  και ο θάνατος εκείνων των ημερών θα καταλάβουν πως είναι γλυκός, τιμημένος και ιερός, εφόσον αφορούσε την ιστορία των ξεκληρισμένων εκείνων ανθρώπων με τον άπειρο πατριωτισμό, τις συνεχόμενες θυσίες και τη διατήρηση της πίστης και των ηθών τους, σημάδια επιβίωσης, του πολιτισμού και της ελληνικότητάς τους.

Και πάλι όλοι μαζί αναφωνούμε: Α, ρε, Ρεπούση.

Κεφάλαιο ένατο

Η διήγηση του κυρ Γιάννη

Από αυτό το κεφάλαιο το πλέον σημαντικό μήνυμα της συγγραφέως, εκτός φυσικά από τις πολλές πληροφορίες για τα τάγματα εργασίας, τα περιβόητα Αμελέ ταμπουρού. που πολύ απλά ήταν τάγματα εξόντωσης των αντιπάλων του καθεστώτος και ιδία των Ελλήνων,  την , την φιλία, την εμπιστοσύνη αλλά  και την προδοσία- δειλία,  εκείνο που μας εντυπωσιάζει ήταν το υπαρκτό γεγονός  ενός γεγονότος, που πιστεύω θα μας αφηγηθεί η συγγραφέας, μεταξύ ενός  Τούρκου σκοπού  και Ελλήνων φυγάδων όπου. η ανθρωπιά, φίλες και φίλοι μου,  καταργεί ΠΡΟΣΟΧΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩ  τους φυλετικούς και θρησκευτικούς διαχωρισμούς, ελευθερώνει τον άνθρωπο  από τα περίεργα δεσμά του και από τα στερεότυπα που μεγάλωσε και γαλουχήθηκε.

-ΕΣΥ ΣΤΟ ΕΡΖΕΡΟΥΜ ΜΕ ΚΕΡΑΣΕΣ ΚΑΦΕ, λέει ο Τούρκος σκοπός. για τους αφήσει και μάλιστα καθ' υπόδειξή του,  του πλέον ασφαλούς μονοπατιού.

Κεφάλαιο τάδε.

Το τροπάριο του Αγίου Γεωργίου.

Μέχρι πρότινος πίστευα πως είναι δικός μας άγιος και πως εμείς, τα ξαδέρφια σας, τον ευλαβούμασταν περισσότερο αλλά. μάλλον έκανα λάθος. γιατί βλέπω πως και εσείς έχετε τον ίδιο ύμνο για τη χάρη του, έστω και ελαφρώς παραλλαγμένη.

Όμως. όμως φίλες και φίλοι θα μου επιτρέψετε, κάνοντας κατάχρηση του χρόνου σας, δυο τρεις αράδες έτσι απλά για την ιστορία του. που δεν είναι παρά η πολύ γνωστή ιστορία της θυσίας της βασιλοπούλας . βορά στο θεριό για να απελευθερώσει την περιοχή από τα δεινά της έλλειψης του νερού. ΔΗΛΑΔΗ πού απλά  η προσαρμογή που πανάρχαιου μύθου του ΠΕΡΣΕΑ  ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΜΕΔΑΣ,  στη χριστιανική παράδοση.

Αλλά και κάτι ακόμα αφιερωμένο εξαιρετικά στον κυρ ΑΛΕΚΟ ΜΑΣ. τον ΔΑΦΝΟΜΗΛΗ ΝΤΕ.

Κάποιο γειτονόπουλο μ' αγαπούσε πολύ. Τον έλεγαν Γιώργο. Τα ίδια συναισθήματα έτρεφα κι εγώ για  εκείνον. Η αγάπη ήταν κρυφά φωλιασμένη μέσα μας. Φοβόμασταν να τη εξωτερικεύσουμε, επειδή φοβόμασταν και ντρεπόμασταν.

Κάπως έτσι, όπως και σήμερα δηλαδή. 

Στα επόμενα κεφάλαια κυριαρχεί το δρώμενο- μυστήριο του γάμου. Δεν θα αναφερθώ σε τούτο, εξάλλου λίγο πολύ όλοι παντρεμένοι είμαστε. αλλά μονάχα μια αναφορά  που μου κέντρισε αρχικά την περιέργεια και στη συνέχεια  διαπίστωσα πως δίδεται με τρόπο έξυπνο και μάλιστα εμβληματικό. Πρόκειται  για τη λαϊκή εξήγηση της σημασίας του επτά.

Έτσι στην ερώτηση γιατί  επτά τα μονοστέφανα.. του μικρού, βλέπουμε πως η απάντηση περιέχει τους 7 σοφούς της αρχαιότητας, 7 τα θαύματα του κόσμου, σε 7 μέρες δημιουργήθηκε ο κόσμος,  7 τα μυστήρια της εκκλησίας κλπ.

Φίλες και φίλοι, ελπίζοντας πως δεν σας κούρασα, λίγο ακόμα την ανοχή σας.

Ειλικρινά το πιστεύω αυτό, πρόκειται περί ενός καλού βιβλίου, μέσα από το οποίο αναδύονται με τη βοήθεια της κυρίας γνώσεις υπέροχες, πολλές, τα δρώμενα ενός ολάκερου λαού. σιγά, μυητικά, σχεδόν αγαπησιάρικα θα έλεγα.

Βλέπουμε, λοιπόν, λίγο παρακάτω, τους Μωμόγερους ή τα Κοτζαμάνια, τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς, κωμικές αναπαραστάσεις της αρπαγής της νύφης. δηλαδή την τελετουργική ανάμνηση  ορισμένων πραγματικών  περιστατικών τα οποία «ξαναθυμόμαστε»  από τα μυθικά χρόνια αλλά.  Αλλά κάπου εδώ ένα ερώτημα, το οποίο θα ήθελα να μας απαντήσει η κυρία Παρθένα μας, όταν με το καλό τελειώσω . σε κανένα μισάωρο.

Έτσι λοιπόν,  αγαπητή μου φίλη, γνωρίζεις τη σημασία των γραφομένων εθίμων, για απλά τα αναφέρεις;  Διότι μας γράφεις πως οι μωμόγεροι, για παράδειγμα,  σχημάτιζαν ένα κύκλο στην αυλή της καλύβας  και χόρευαν. και 'άντε και τελείωσε; Διότι δεν φαντάζομαι πως κάποιοι, κάποτε, τότε, ή και σήμερα ακόμα, ντύνονται όπως ντύνονται και αρχίζουν να κουνιούνται. Και για να λύσω την απορία του φίλου μας του Πάρη. ε, απλά, να τονίσω πως είναι ο μαγικός- μυητικός χορός  της επιβίωσης της ζωής. για τους νέους και τους λίγο μεγαλύτερους..

Όπως φυσικά το ίδιο και λίγο παρακάτω (σ. 83) που οι ίδιοι πάλι, οι Μωμόγεροι,  σχημάτιζαν σειρές από δυάδες και διάφορα σχήματα, κάνοντας φαντασμαγορικές κινήσεις, όχι φυσικά για να αρέσουν στα κορίτσια της γειτονιάς. είναι και αυτό, αλλά κυρίως  κάνανε μιμητικές- αποτροπαϊκές  κινήσεις ενάντια στον φυσικό αλλά και άυλο εχθρό. κινήσεις και πρακτικές που μένουν αναλλοίωτες στο διάβα του χρόνου, από το λυκαυγές της ιστορίας και οδηγούνται έως το απύθμενο αύριο.

Φίλες και φίλοι,

 κάπου εδώ  η κλεψύδρα του χρόνου τέλειωσε οριστικά για με, σε τούτη την παρουσίαση, ελπίζοντας, δίκαια πιστεύω, πως  τουλάχιστον προσπάθησα.

Είναι αλήθεια πως είναι ένα πυκνογραμμένο βιβλίο γεμάτο νοήματα και πληροφορίες, εικόνες και δρώμενα, καταστάσεις πολλές και διάφορες που τσουλάνε, αδόκιμος όρος αλλά τουλάχιστον κατανοητός, ως ασπρόμαυρη ταινία εποχής και τον θεατή να ζει κάθε στιγμή τα δρώμενα, να πάσχει, να συγκινείται, να απολαμβάνει, να γελά με όλα αυτά.

Όμως θα ήθελα όμως να τελειώσω λέγοντας πως.

-αποτελεί  απόλυτη απάντηση, στη σημερινή ζοφερή πραγματικότητα της χώρας. και ίσως ίσως, αν μου δοθεί η ευκαιρία. αν δηλαδή με ρωτήσετε, θα μπορούσα πανεύκολα να το τεκμηριώσω.  λέγοντας την εν κατακλείδι (πω, πω καθαρευουσιάνικη πρόταση) απάντηση της Παρθένας: γυρνώντας στις αξίες  που σε άλλες εποχές μόρφωσαν και δυνάμωσαν τις ψυχές. αποφάσισα να είμαι κ κι εγώ αυτή που θα συνεχίσω την διατήρηση του ιστορικού παρελθόντος. Θα το κάνω στην ιερή μνήμη  όλων αυτών. εκεί και τότε.